Η Ευρώπη κοιτάζει νότια για Ενέργεια
Ενώ οι σχέσεις ΗΠΑ και Αραβικών χωρών του Κόλπου βρίσκονται σε αυξημένη ένταση με αφορμή την πολιτική της ενέργειας, αντίθετα η Ευρώπη πλησιάζει αυτές τις χώρες καθώς έχει άμεση ανάγκη κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της, όπως και ενός μακροχρόνιου σχεδιασμού για πλήρη απεξάρτησή της από τη Ρωσία.
Μείζονες μεταβολές στις παραδόσεις πετρελαίου και αερίου, οι προετοιμασίες για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, καθώς και οι προοπτικές μεταφοράς ηλεκτρισμού, χαρακτηρίζουν τη νέα δυναμική που αναπτύσσεται στις σχέσεις Ευρώπης, Κόλπου και Β. Αφρικής. Επιπλέον, αυτή η πολιτική και οικονομική προσέγγιση δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες επενδύσεων με κοινά οφέλη και για τις δυο πλευρές.
Απέδωσαν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας για εξαγωγές αργού πετρελαίου;
Ενώ η πρόθεση της Δύσης με τις κυρώσεις τις οποίες επέβαλε στη Ρωσία για τις εξαγωγές πετρελαίου, ήταν να εξαλείψει τα αντίστοιχα έσοδα της τελευταίας, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ρωσική παραγωγή αργού έχει μειωθεί, καθώς παραμένει σταθερή σε 9,9 εκατ. βαρέλια περίπου την ημέρα, με κάποια μεταβολή στο μείγμα ποσοτήτων προς τους τελικούς προορισμούς. Eνώ οι ΗΠΑ και το ΗΒ σταμάτησαν τις σχετικά μικρές εισαγωγές τους, η Κίνα αύξησε τις δικές της, απορροφώντας το 30% περίπου των ρωσικών εξαγωγών, ενώ τον Οκτώβριο η Ρωσία έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στην Ινδία ξεπερνώντας τη Σ. Αραβία. Οι ποσότητες που εξάγονταν στην Ευρώπη και αποτελούσαν περίπου το 50% της ρωσικής παραγωγής, καλύπτοντας το 27% περίπου αναγκών της ΕΕ (24-27% της Ελλάδας), αντικαθίστανται σχετικά εύκολα από άλλους εξαγωγείς, κυρίως από τις χώρες του Κόλπου. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι το ρωσικό πετρέλαιο δεν έχει πάψει να φθάνει σε σημαντικό αριθμό προορισμών από τους ενεργούς προ των κυρώσεων, είτε με επανακατεύθυνση των φορτίων κατά τον πλού, ή με διύλισή τους σε ενδιάμεσους σταθμούς, συχνά στον Κόλπο. Όμοια συμβαίνει και με το αέριο, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις υγροποιείται και εκτός Ρωσίας και επανέρχεται σε πρότερους προορισμούς. Σύμφωνα με πληροφορίες ρωσικό LNG έχει φθάσει και στην Ρεβυθούσα.
Ως προς τις προοπτικές, μερικοί αναλυτές αναμένουν μια μικρή μείωση στη ρωσική παραγωγή αργού πετρελαίου με το εμπάργκο το οποίο πρόκειται να επιβάλει η ΕΕ από τον Δεκέμβριο 2022, ύψους $210 δισ., με στόχο την απεξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα ως το 2027 (σχέδιο Timmermans Μάϊος 2022), αφού εξαιρέθηκε η Ουγγαρία και άλλες δύο Κεντρο-ευρωπαϊκές χώρες που τροφοδοτούνται μόνο μέσω αγωγών. Αυτή είναι η σκληρότερη ίσως κύρωση κατά της Ρωσίας ως μέρος της λεγομένης 6ης δέσμης κυρώσεων της ΕΕ. Ακόμη, τον Φεβρουάριο 2023 προγραμματίζεται η εφαρμογή εμπάργκο και στο ρωσικό ντίζελ, κατάσταση η οποία θα είναι περισσότερο δύσκολο να εξισορροπηθεί από τις αγορές, δεδομένου ότι οι δυνατότητες διύλισης έχουν φθάσει στα όριά τους και δεν διαφαίνεται η κατασκευή νέων διυλιστηρίων με δυτικές επενδύσεις. Η επίπτωση στην τιμή θα είναι βέβαια έντονη, τουλάχιστον βραχυχρόνια, με συνεκτίμηση μιας πιθανοφανούς μειωμένης ζήτησης λόγω των προοπτικών οικονομικής ύφεσης (αύξηση επιτοκίων, Covid στην Κίνα).
Αέριο από τον Κόλπο και Προσδοκίες Ανανεώσιμης Ενέργειας
Η Ευρώπη γίνεται ένας πολύ σημαντικός πελάτης φυσικού αερίου, ειδικά για τους εξαγωγείς του υγροποιημένου. Η ΕΕ αντιπροσωπεύει περίπου το 21,5% των συνολικών εξαγωγών του Κατάρ μόνο κατά το β’ εξάμηνο του 2022, έχοντας τριπλασιάσει τις εισαγωγές της από το 2021. Κύριοι ευρωπαϊκοί προορισμοί είναι το ΗΒ, η Ιταλία και το Βέλγιο, χώρες στις οποίες υπάρχουν οι υποδομές επαναεροποίησης του υγροποιημένου αερίου και αποστολής του με σύστημα αγωγών σε άλλους προορισμούς. Αυτή η αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου ωθεί και τους παραδοσιακούς παραγωγούς πετρελαίου στον Κόλπο να αυξήσουν αντίστοιχα την παραγωγή τους, όπως πχ η Σ. Αραβία η οποία προγραμματίζει αύξηση των παραγομένων όγκων αερίου κατά 5% ετήσια για την επόμενη 10ετία. Με την ίδια στρατηγική η επενδυτική Moubadala από τα ΗΑΕ αγόρασε από το Ισραήλ 22% από το πεδίο αερίου Ταμάρ, αντί $ 1 δισ.
Επιπλέον οι μεταβολές στη σύνθεση της διεθνούς ζήτησης ωθούν τις χώρες του Κόλπου να εντατικοποιήσουν και την παραγωγή καθαρού υδρογόνου από ηλεκτρόλυση, προκειμένου να καλύψουν σε πρώτο στάδιο τις εγχώριες ανάγκες και κατόπιν σε βάθος χρόνου να πραγματοποιήσουν εξαγωγές. Παράλληλα εκδηλώνεται το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον επενδύσεων (πχ η Consolidated Contractors Company με έδρα την Αθήνα, συνεργαζόμενη με την ιρλανδική Fusion Fuel Green) για παραγωγή καθαρού υδρογόνου στις χώρες αυτές με στόχο εξαγωγές προς τις χώρες της ΕΕ.
Μεταφορά ηλεκτρισμού
Άμεσες είναι οι σχέσεις μεταξύ Μ. Ανατολής και Ευρώπης και ως προς τη μεταφορά ηλεκτρισμού, γεγονός το οποίο λειτουργεί σαν ένα επιπλέον κίνητρο για σχετικές πρωτοβουλίες, πέρα από την κάλυψη των εγχώριων αναγκών. Στο πλαίσιο αυτό, η Σ. Αραβία και η Αίγυπτος έχουν ανακοινώσει προγράμματα για την διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων τους. Το έργο προγραμματισμού $1,8 δισ. αφορά ισχύ 3GW, χρηματοδοτείται με δάνειο από την ιαπωνική τράπεζα Σουμιτόμο και έχει την εγγύηση της Σουηδικής Υπηρεσίας Πιστώσεων Εξαγωγών. Όσον άφορά την Αίγυπτο γίνονται προσπάθειες να αυξηθεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (αέρας, ήλιος) η οποία προς το παρόν καλύπτει το 5% της συνολικής παραγωγής. Προς την κατεύθυνση αυτή η επενδυτική και κατασκευαστική σαουδική ACWA, συμφώνησε με αντίστοιχο αιγυπτιακό φορέα τη μελέτη κοινής επένδυσης $1,5 δισ. για έργο αιολικής ενέργειας 1,1 GW στον κόλπο του Σουέζ, με στόχο υλοποίησης το 2026. Η ACWA έχει ήδη πραγματοποιήσει μικρότερα παρόμοια έργα στην Αίγυπτο από το 2015, ενώ υπάρχουν προοπτικές για ανάπτυξη σε φάσεις έργων ισχύος 10GW μέχρι το 2028.
Ενδεικτική της στήριξης αυτών των σχεδίων είναι και η δήλωση Μπάϊντεν, κατά τη διάσκεψη συνεργασίας των 27, την οποία φιλοξένησε η Αίγυπτος τον Νοέμβριο, ότι ΗΠΑ και Γερμανία θα χρηματοδοτήσουν αρχικά με $500 εκατ. την αιγυπτιακή πρωτοβουλία. Παρόμοια έργα είναι υπό ανάπτυξη στο Μαρόκο, το Ομάν κ.ά.
Η Αίγυπτος προγραμματίζει να είναι εξαγωγέας ηλεκτρισμού προς την Ευρώπη με γραμμή μέσω Κύπρου και Κρήτης, 2.000 MW, σύμφωνα με κοινή 3μερή ανακοίνωση (Οκτώβριος 2022) των προέδρων Αιγύπτου, Κύπρου και του Έλληνα πρωθυπουργού, πρωτοβουλία η οποία εμπίπτει στα άμεσα ενδιαφέροντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Green Deal). Η υποθαλάσσια γραμμή Αιγύπτου – Κύπρου, μήκους 498 χλμ., προβλέπεται να λειτουργήσει μέχρι τον Δεκέμβριο 2023.
Προς την κατεύθυνση της διασύνδεσης των δικτύων ηλεκτρισμού κινείται και το Ισραήλ, σύμφωνα με τη συνάντηση στη Λευκωσία τον Οκτώβριο, μεταξύ Ισραηλινών και Κυπρίων αξιωματούχων. Το έργο αυτό, το οποίο εμπίπτει στα κοινά ευρωπαϊκά ενδιαφέροντα, θα σταματήσει την ενεργειακή απομόνωση Κύπρου και Ισραήλ, με την επιπλέον διασύνδεση τους με τη γραμμή από την Αίγυπτο. Στο πλαίσιο αυτών των έργων έχει προγραμματισθεί από την Επιτροπή χορηγία $ 657 εκατ. για την Κύπρο μέχρι το 2025 και έχει επιλεγεί ο φορέας (Νορβηγική Nexans) υλοποίησης του έργου της σύνδεσης Ισραήλ, Κύπρου, Κρήτης.
Είναι σημαντικό ότι ένα αποτέλεσμα του πολέμου στην Ευρώπη και της συνακόλουθης έλλειψης ενέργειας στην ΕΕ για κάλυψη της ζήτησης, είναι η ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ των χωρών της Μ. Ανατολής με στόχο την κάλυψη των εγχώριων αναγκών τους και των αυξημένων ευκαιριών για εξαγωγές.
Οι χώρες του Κόλπου αντιμετωπίζουν τα έργα παραγωγής αερίου στην Α. Μεσόγειο ως επενδυτές στο Ισραήλ, και στην Αίγυπτο για έργα δικτύων ηλεκτρισμού. Οι πολιτικές επιπτώσεις είναι πολύ σημαντικές καθώς οι παραδοσιακοί παραγωγοί υδρογονανθράκων βρίσκουν στην Ευρώπη ένα πελάτη, ο οποίος ενδιαφέρεται και για νέες μορφές ενέργειας, και μπορούν να αναπτύξουν μαζί του επωφελείς διμερείς σχέσεις. Αυτή η περισσότερο ευέλικτη εμπορική σχέση με την ΕΕ έρχεται σε αντίθεση με τη μάλλον αυταρχική σχέση τους με τις ΗΠΑ. Ένα τέτοιο σχήμα φέρνει τις αραβικές χώρες πλησιέστερα στην Ευρώπη και για θέματα ασφάλειας, κρίνοντας από τις σχετικές συμφωνίες Γερμανίας και Σ. Αραβίας για εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού από την πρώτη προς τη δεύτερη κατά την πρόσφατη επίσκεψη Σολτς στο Βασίλειο.
Έτσι διαφαίνεται ότι η ασφάλεια της προσφοράς ενέργειας από τις χώρες του Κόλπου και την Αίγυπτο θα είναι ένα επιπλέον κίνητρο για την οικονομική ολοκλήρωση της περιοχής και θα δημιουργήσει νέες γέφυρες μεταξύ Μ. Ανατολής και Ευρώπης. Αυτό είναι ένα οπωσδήποτε θετικό περιβάλλον για την Ελλάδα, η οποία ανήκοντας στην ΕΕ και έχοντας συνάψει ισχυρές συμφωνίες και δεσμούς με σημαντικό αριθμό από τις χώρες αυτές, φιλοδοξεί να είναι ο ενδιάμεσος κρίκος μεταφοράς ενέργειας, καθώς και ένας πυλώνας ασφάλειας στην περιοχή της Α. Μεσογείου.
ΠΗΓΗ: capital.gr
