Διαγωνισμός για μπαταρίες: Αδειοδοτική ωριμότητα και προσδιορισμός εσόδων τα «κλειδιά» για τους επενδυτές – Ποιες ελλείψεις και προαπαιτούμενα «βλέπει» η αγορά

Το «χαλαρό» επίπεδο αδειοδοτικής ωριμότητας των έργων που πρόκειται να συμμετάσχουν στον επικείμενο διαγωνισμό για μπαταρίες standalone, η διευκρίνιση του τρόπου υπολογισμού των εσόδων που δύναται να αποκομίσει μια μπαταρία από την λειτουργία της στην αγορά, καθώς και η επίδραση των περιορισμών έγχυσης συνιστούν κατά γενική ομολογία της αγοράς, τα τρία βασικά ζητήματα που χρειάζεται να διευθετηθούν.

Σε επικοινωνία που είχε το energypress με εκπροσώπους της αγοράς ζητώντας να καταγράψουν μια πρώτη εκτίμηση για το νέο θεσμικό πλαίσιο, τυχόν «ασάφειες» και «κενά» που εντοπίζουν, «κοινό τόπο» αποτελούν τα τρία παραπάνω ζητήματα με πλήθος επιμέρους παρατηρήσεων.

Αρχικά, η αγορά «χαιρετίζει» την θέσπιση του νομοθετικού πλαισίου για την είσοδο της αποθήκευσης στο ελληνικό σύστημα ενέργειας, αν και όπως σημειώνεται, κάτι τέτοιο πραγματοποιήθηκε με σημαντική καθυστέρηση και μάλιστα λίγο πριν καταστεί απόλυτη ανάγκη αν κανείς αναλογιστεί το πρόβλημα που ξεπροβάλει με τις περικοπές έγχυσης σε «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή.

«Ήταν δεδομένη η ανάγκη δημιουργίας πλαισίου αναφορικά με την τεχνολογία της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας» επισημαίνεται χαρακτηριστικά.

Επιπρόσθετα, κοινή πεποίθηση της αγοράς είναι ότι το νέο πλαίσιο αξιολογείται θετικά σε γενικό επίπεδο, καθώς βοηθάει την γρήγορη ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης στην Ελλάδα και βοηθάει στην μείωση ρίσκων σχετικά με τις αγορές, και κατ’ επέκταση βοηθάει τη μείωση του χρηματοδοτικού κόστους.

Την ίδια στιγμή σημειώνονται μια σειρά ελλείψεις που κρίνεται απαραίτητο να διευθετηθούν προκειμένου να «διαλευκανθεί» το τοπίο για τους επενδυτές.

Αδειοδοτική ωριμότητα

Πιο συγκεκριμένα, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά στέλεχος της αγοράς δεν έχουν εκδοθεί ΟΠΣ (Οριστικές Προσφορές Σύνδεσης) για κανένα σταθμό αποθήκευσης. Ως εκ τούτου, όπως προσθέτει, οι επενδυτές καλούνται να υποβάλουν προσφορές και να λάβουν επενδυτική απόφαση, χωρίς να γνωρίζουν, ένα βασικό μέγεθος που διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό το CAPEX της επένδυσης, αλλά και την τεχνική αποδοτικότητά της.

«Ως εκ τούτου, θα έπρεπε να προβλεφθεί η δυνατότητα επιστροφής των κατατεθειμένων Εγγυητικών Επιστολών (Συμμετοχής, Οριστικής Προσφοράς Όρων Σύνδεσης, Καλής Εκτέλεσης και Λειτουργίας, Έντεχνης και Έγκαιρης Εκτέλεσης, κτλ.) στους επιλεγέντες συμμετέχοντες, εφόσον αυτοί αποφασίσουν να υπαναχωρήσουν μετά την έκδοση της ΟΠΣ (εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος), εξαιτίας του ότι η προσφερόμενη λύση σύνδεσης απέχει από αυτή που υπέθεσαν προκειμένου να καταρτίσουν το Business Plan τους» καταλήγει ο ίδιος.

Για το ίδιο ζήτημα, ο ΕΣΣΑΗΕ (Ελληνικός Σύνδεσμος Συστημάτων Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας) αναφέρει σε επιστολή του προς το ΥΠΕΝ στα πλαίσια της δημόσιας διαβούλευσης που είχε προηγηθεί επί του σχεδίου της Υπουργικής Απόφασης ότι το επιλεχθέν επίπεδο αδειοδοτικής ωριμότητας, ως ορίζεται, ενδέχεται να καταλήξει να εγκλωβίσει τους συμμετέχοντες σε μη αποδοτικές επενδύσεις.

Συγκεκριμένα, ο ΕΣΣΑΗΕ σημειώνει τα εξής:

Το επιλεχθέν επίπεδο αδειοδοτικής ωριμότητας, προκειμένου ένας σταθμός να μπορεί να συμμετάσχει στην ανταγωνιστική διαδικασία, σε συνδυασμό με την καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης και θέσης σε λειτουργία του σταθμού, απαιτούν την προσθήκη επιπλέον προβλέψεων, ώστε η ενσωμάτωση μονάδων αποθήκευσης στο ελληνικό ηλεκτρικό σύστημα να είναι επιτυχημένη χωρίς ταυτόχρονα να εγκλωβίσει τους συμμετέχοντες σε μη αποδοτικές επενδύσεις.

Συγκεκριμένα, δεδομένου ότι:

• Οι σταθμοί που θα συμμετάσχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία δεν διαθέτουν Οριστική Προσφοράς Σύνδεσης.
• Το σημείο σύνδεσης αποτελεί την πλέον κρίσιμη παράμετρο προκειμένου να ληφθεί η τελική επενδυτική απόφαση.
• Κατά το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης υπάρχει η πιθανότητα ο σχεδιασμός του έργου να πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να ενσωματώσει προτεινόμενες προβλέψεις από την αδειοδοτούσα αρχή.
• Η έγκαιρη υλοποίηση του έργου μπορεί να καθυστερήσει με υπαιτιότητα των φορέων αδειοδότησης.

Θα πρέπει να προβλεφθούν τα ακόλουθα:

1. Πριν την διαγωνιστική διαδικασία να δημοσιευθεί από τους Διαχειριστές μία λίστα με τους υφιστάμενους Υ/Σ που μπορούν να υποδεχθούν αποθηκευτικές μονάδες.

2. Αμέσως μετά την κατακύρωση των οριστικών αποτελεσμάτων και εντός συγκεκριμένου και αποκλειστικού χρονικού διαστήματος (κατά μέγιστο 2 μήνες) θα πρέπει ο ΑΔΜΗΕ να εκδώσει για τους επιτυχόντες σταθμούς ΟΠΣ, ακόμη και εάν οι συγκεκριμένοι σταθμοί δεν έχουν λάβει ΑΕΠΟ ή ΠΠΔ.

3. Να προβλεφθεί εντός της προκήρυξης η δυνατότητα επιστροφής των κατατεθειμένων Εγγυητικών Επιστολών (Συμμετοχής, Οριστικής Προσφοράς Όρων Σύνδεσης, Καλής Εκτέλεσης και Λειτουργίας, Έντεχνης και Έγκαιρης Εκτέλεσης, κτλ.) στους επιλεγέντες συμμετέχοντες, εφόσον αυτοί αποφασίσουν να υπαναχωρήσουν μετά την έκδοση της ΟΠΣ και εντός χρονικού διαστήματος 12 μηνών από την ημερομηνία κατακύρωσης των οριστικών αποτελεσμάτων.

4. Σε περίπτωση υπαναχώρησης επιλεγέντα συμμετέχοντα να επιλεγεί προς ένταξη στο σχήμα στήριξης ο πρώτος από τους μη επιλεγέντες.

5. Τα πάσης φύσεως αδειοδοτικά αιτήματα των επιλεγέντων σταθμών να εξετάζονται κατά προτεραιότητα από τις αρμόδιες υπηρεσίες έναντι των αιτήσεων διαφορετικής τεχνολογίας ΑΠΕ και σε κάθε περίπτωση εντός συγκεκριμένου και αποκλειστικού χρονικού διαστήματος κατά μέγιστο 2 μηνών από την ημερομηνία αίτησής τους στις αρμόδιες αρχές».

Τρόπος υπολογισμού των εσόδων

Η σαφής και ξεκάθαρη απάντηση για τον τρόπο υπολογισμού των εσόδων μιας μπαταρίας θα δοθεί με την προκήρυξη της 1ης δημοπρασίας που, όπως έχει γράψει το energypress, αναμένεται να εκδοθεί από την ΡΑΑΕΥ έως τις 15 Ιουνίου το αργότερο.

Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα έχει προκαλέσει σοβαρό προβληματισμό στην αγορά, καθώς κανείς, με ασφάλεια, δεν μπορεί να καθορίσει τι έσοδα δύναται να αποκομίσει μια μπαταρία τόσο από την απευθείας συμμετοχή της στην αγορά όσο και από την παροχή επικουρικών υπηρεσιών, τα λεγόμενα «ancillary services». Συμπληρωματικά ερωτήματα που θέτει η αγορά είναι «πως θα γίνεται η ταξινόμηση έργων και με ποια κριτήρια θα διαμορφωθούν οι ομάδες».

Μάλιστα επί του θέματος ο ΕΣΣΑΗΕ υπογραμμίζει ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα κρίσιμη απόφαση. «Δεδομένου ότι η λειτουργική ενίσχυση που καταβάλλεται σε κάθε επιλεγέντα σταθμό υπολογίζεται με βάση τα Εκτιμώμενα και Απολογιστικά Έσοδα Αγορών της ομάδας έργων στην οποία ανήκει, θεωρούμε σκόπιμο, τα βασικά κριτήρια/χαρακτηριστικά συγκρότησης της ομάδας να καθοριστούν στην παρούσα Υπουργική Απόφαση. Ειδικότερα προτείνεται οι ομάδες έργων να απαρτίζονται από σταθμούς:

• Της ίδιας τεχνολογίας αποθήκευσης.
• Που διαθέτουν εγγυημένη χωρητικότητα της ίδιας χρονικής διάρκειας (π.χ. 2h (MWh/MW), κ.ό.κ).
• Που βρίσκονται σε περιοχές με παρόμοια χαρακτηριστικά αναφορικά με τους εκ των προτέρων γνωστούς περιορισμούς του συστήματος.

Επιπλέον, προτείνεται στις ως άνω ομάδες έργων να μην εντάσσονται οι ενισχυόμενοι σταθμοί που είναι εγκατεστημένοι σε χώρες του ΕΟΧ καθώς και, σε καμία περίπτωση, σταθμοί που δεν έχουν ενταχθεί στο παρόν σχήμα στήριξης, οι οποίοι συμμετέχουν πλήρως ανταγωνιστικά τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογος «προβληματισμός» υπάρχει και στο τραπεζικό σύστημα της χώρας, όπου για την ώρα η ασάφεια γύρω από τον τρόπο υπολογισμού και επομένως τον προσδιορισμό των εσόδων δημιουργεί «τροχοπέδη» για να προχωρήσει απρόσκοπτα η χρηματοδότηση των υποψήφιων επενδύσεων.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στέλεχος μίας εκ των τεσσάρων συστημικών τραπεζών της χώρας «Δεν υπάρχει μια robust αποτύπωση του εσόδου». Υπό αυτές τις συνθήκες οι τράπεζες υποχρεώνονται να εγείρουν μεγαλύτερες απαιτήσεις από τους επενδυτές (εγγυήσεις, δικαιώματα αγοραστή κλπ), γεγονός που δημιουργεί «φρένο» και δυσκολίες στο επενδυτικό ενδιαφέρον, το οποίο καταγράφεται αρκετά υψηλό, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι έχει υπερκεράσει κατά πολύ ακόμη και τους αναβαθμισμένους – μη επίσημους – στόχους του ΕΣΕΚ.

Παράδειγμα για τον υπολογισμό των εσόδων

Σύμφωνα με το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο όπως αποτυπώνεται στο παρακάτω διάγραμμα από σχετική μελέτη της Aurora Energy Research, οι 2 παράγοντες που επηρεάζουν τα συνολικά έσοδα για κάθε «asset» αποθήκευσης είναι η τιμή CfD και η σχετική απόδοση της μπαταρίας σε συνάρτηση με την ομάδα αναφοράς όπου ανήκει.

Κατά συνέπεια:

• Εάν η μεμονωμένη απόδοση της μπαταρίας είναι συνεπής με τη μέση απόδοση της ομάδας αναφοράς, τότε η μπαταρία θα λαμβάνει πάντα την τιμή CfD (συμβόλαιο επί της διαφοράς), δηλαδή την τιμή αναφοράς που έχει ορίσει.
• Εάν η ατομική απόδοση της μπαταρίας είναι υψηλότερη (χαμηλότερη) από την απόδοση της ομάδας αναφοράς, το ποσό της επιδότησης δεν θα επηρεαστεί, ωστόσο τα συνολικά έσοδα της μπαταρίας θα είναι υψηλότερα (χαμηλότερα).

Εν συνόλω, όπως έχει γράψει το energypress, η «αρχιτεκτονική» του σχήματος προβλέπει ρήτρες ώστε οι μονάδες να αντλούν τα μέγιστα δυνατά έσοδα από τις αγορές και επομένως να χρειάζονται τη μικρότερη αποζημίωση από τον ΕΛΑΠΕ. 

Περιορισμοί έγχυσης

Ένα ακόμη ζήτημα που απασχολεί έντονα την επενδυτική κοινότητα τόσο συνολικά των ΑΠΕ όσο και εν προκειμένω της αποθήκευσης είναι οι περιορισμοί έγχυσης.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο energypress, ο Επικεφαλής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης της Aurora Energy Research, Βαγγέλης Γαζής: «Ένα βασικό αγκάθι είναι οι περιορισμοί έκχυσης που επιβάλλονται οριζόντια σε όλα τα συστήματα αποθήκευσης (δείτε παρακάτω σχετικό slide). Ελλιπής ενημέρωση σχετικά με το εύρος της εφαρμογής των περιορισμών (χονδρεμπορική, εξισορρόπηση, υπηρεσίες συστήματος) δημιουργεί πολύ μεγάλη σύγχυση, καθώς θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στα αναμενόμενα έσοδα».

Χρήση εξοπλισμού

Επίσης λόγος γίνεται για την χρήση του εξοπλισμού καθώς, το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τους διαγωνισμούς διαμορφώνει διαφορετικά κίνητρα χρήσης της μπαταρίας έναντι ενός συστήματος αποθήκευσης που επιλέγει να συμμετάσχει απευθείας στην αγορά εκτός διαγωνιστικών διαδικασιών.

Σε αδρές γραμμές, ένας επενδυτής που διαθέτει λειτουργική ενίσχυση για την μπαταρία του θα επιδιώξει μετρημένη χρήση του εξοπλισμού προκειμένου να ελαττώσει το degradation της μπαταρίας, ώστε μετά το πέρας των 10 ετών που διαρκεί η ενίσχυση, να μπορεί να μεγιστοποιήσει την χρήση του εξοπλισμού προκειμένου να μεγιστοποιήσει το όφελος του.

Αντιθέτως ένας επενδυτής χωρίς λειτουργική ενίσχυση που εξαρχής κινείται στο «δρόμο» της αγοράς, θα επιδιώξει να κάνει περισσότερους κύκλους στη μπαταρία του, ώστε να βγάλει περισσότερα έσοδα, ωθώντας, όμως, ταυτόχρονα και προς τα πάνω την τιμή αναφοράς.

Παρεμφερής παρατήρηση ως προς την χρήση του εξοπλισμού είναι η παρατήρηση του ΕΣΣΑΗΕ όπου αναφέρεται πως «Η επιβεβλημένη και κατά προτεραιότητα παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών, η οποία συνεπάγεται ρυθμιζόμενο τρόπο λειτουργίας και άρα χρήση του εξοπλισμού διαφορετική από αυτή που έχει σχεδιάσει ο εκάστοτε ενισχυόμενος σταθμός, θα πρέπει να οριοθετηθεί, προκειμένου να μην οδηγεί σε πρόωρη εξάντληση του εξοπλισμού. Σε περίπτωση υπέρβασης του ορίου που θα τεθεί, ο σταθμός θα πρέπει να αποζημιώνεται για τις εν λόγω επιβεβλημένες υπηρεσίες».

Τέλος, πρόσθετα σημεία που επισημάνθηκαν από στελέχη της αγοράς για το θεσμικό πλαίσιο της αποθήκευσης αφορούν στα εξής, όπως μεταφέρθηκαν στο energypress σε απάντηση σχετικής ερώτησης:

• Στο άρθρο 1 αναφέρεται ότι τα συστήματα αποθήκευσης θα πρέπει να συνδεθούν οπωσδήποτε στην υψηλή τάση. Αυτό δημιουργεί ενδεχομένως προβλήματα σε συστήματα μικρότερης ισχύος, ενώ δεν υπάρχει στην πράξη και κάποιο τεχνικό πρόβλημα για τη σύνδεση στη Μέση Τάση. Θα ήθελα μια δικαιολόγηση αυτής της απόφασης.
• Στο άρθρο 3, έχει γενικευτεί η διατύπωση ως προς τη γεωγραφική διασπορά των έργων σε σχέση με το κείμενο που δόθηκε για διαβούλευση. Υπάρχει φαντάζομαι κάποιος λόγος γι’ αυτό. Ένα από τα δυνατά σημεία της ΚΥΑ είναι ότι βάζει περιορισμούς ώστε να αποφευχθεί η συγκέντρωση των έργων σε λίγα χέρια. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, όπου δεν υπήρχε αντίστοιχη πρόβλεψη, μία εταιρεία πήρε το 94% των έργων σε σχετικό διαγωνισμό. Αυτό δεν είναι καλό.
• Στο άρθρο 14 που καθορίζει ένα σύστημα bonus-malus ως κίνητρο-αντικίνητρο για την αποδοτική δραστηριοποίηση των επενδυτών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, επελέγη τελικά ένα πιο “ακραίο” σενάριο από αυτό που είχε σταλεί την Κομισιόν για έγκριση την περασμένη χρονιά. Και η τιμωρία είναι αυστηρότερη αλλά και η επιβράβευση μεγαλύτερη.
• Oρθώς δίνεται προτεραιότητα για προσφορά όρων σύνδεσης στα επιλεγέντα έργα, διαφορετικά θα ήταν αδύνατη η υλοποίηση τους στα στενά χρονικά περιθώρια που προβλέπονται.

Η σχετική πρόβλεψη για τους όρους σύνδεσης περιλαμβάνεται στο άρθρο 17 της Κοινής Υπουργικής Απόφασης όπου αναφέρεται συγκεκριμένα ότι «Αιτήσεις για χορήγηση Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης σε Σ.Α.Η.Ε. που περιλαμβάνονται στον κατάλογο επιλεγέντων και επιλαχόντων έργων των Ανταγωνιστικών Διαδικασιών εξετάζονται από τον Διαχειριστή του Ε.Σ.Μ.Η.Ε. παράλληλα με την Ομάδα Α του άρθρου 2 του Μέρους Β’ της υπό στοιχεία ΥΠΕΝ/ ΓΔΕ/84014/7123/12.08.2022 (Β’  4333) απόφασης, ως ισχύει, και με προτεραιότητα έναντι των ομάδων Β, Γ, Δ, Ε και ΣΤ της ίδιας απόφασης, τηρώντας τη σειρά υποβολής πλήρους αιτήματος χορήγησης Οριστικής Προσφοράς Σύνδεσης, σύμφωνα και με τα οριζόμενα στο άρθρο 5 του ν. 4951/2022.»